آرتروز زانو، یکی از شایع‌ترین مشکلات ارتوپدی است که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر زیادی می‌گذارد. این وضعیت به خصوص در زنان بعد از زایمان می‌تواند بیشتر دیده شود و برخی عوامل مرتبط با بارداری و زایمان، می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. در این مقاله کلینیک تخصصی ارتوپدی و توانبخشی ایرانیان به دلایل، علائم و راهکارهای درمان آرتروز زانو بعد از زایمان میپردازیم.
دلایل بروز آرتروز زانو بعد از زایمان
عوامل مختلفی می‌توانند در بروز یا تشدید آرتروز زانو بعد از زایمان نقش داشته باشند. این عوامل شامل تغییرات هورمونی، افزایش وزن، تغییرات در ساختار بدن و تحرک کمتر به دلیل مراقبت از نوزاد هستند.
- تغییرات هورمونی: در طول بارداری، بدن زن برای آماده‌سازی جهت زایمان، هورمون‌های خاصی مانند ریلکسین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث شل شدن مفاصل و لیگامان‌ها می‌شوند تا بدن بتواند فرایند زایمان را تسهیل کند. این شل شدن مفاصل ممکن است به فشار بیشتری بر مفاصل زانو منجر شود و خطر آسیب‌دیدگی و آرتروز را افزایش دهد.
- افزایش وزن: بیشتر زنان در دوران بارداری وزن اضافه می‌کنند و این افزایش وزن باعث فشار بر روی مفاصل به‌ویژه زانوها می‌شود. این فشار اضافی در طول دوران بارداری می‌تواند به تحلیل و سایش غضروف مفاصل زانو منجر شود که در نهایت منجر به آرتروز زانو می‌شود.
- تغییرات ساختاری بدن: در دوران بارداری و پس از زایمان، تغییراتی در ساختار بدن زنان رخ می‌دهد. به‌طور مثال، تغییر در وضعیت لگن و ستون فقرات می‌تواند منجر به فشار ناهمسان بر روی مفاصل زانو شود و به تدریج موجب تحلیل رفتن غضروف و بروز آرتروز گردد.
- کاهش فعالیت بدنی: مراقبت از نوزاد و مسئولیت‌های جدید، ممکن است زمان و انگیزه برای فعالیت بدنی منظم را کاهش دهد. عدم فعالیت بدنی و ورزش می‌تواند به ضعف عضلات اطراف زانو و عدم پشتیبانی کافی از این مفصل منجر شود و در نتیجه، خطر بروز یا تشدید آرتروز زانو را افزایش دهد.
علائم و نشانه‌های آرتروز زانو بعد از زایمان
آرتروز زانو به طور کلی دارای علائمی است که ممکن است بعد از زایمان شدت بیشتری داشته باشد. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
درد و تورم: درد در ناحیه زانو از شایع‌ترین علائم آرتروز است که می‌تواند با حرکت و حتی در حالت استراحت نیز حس شود. این درد ممکن است با تورم همراه باشد.
خشکی مفصل: فرد ممکن است احساس خشکی و سختی در زانو کند، به‌ویژه در زمان صبح یا پس از مدتی بی‌تحرکی.
کاهش دامنه حرکتی: کاهش توانایی حرکت زانو و ناتوانی در خم و راست کردن زانو به طور کامل یکی از نشانه‌های دیگر آرتروز زانو است.
احساس ساییدگی یا صدا در زانو: هنگام حرکت ممکن است فرد احساس ساییدگی یا صدای تق‌تق در زانو داشته باشد.
راهکارهای درمان و مدیریت آرتروز زانو بعد از زایمان
راه‌های مختلفی برای درمان و مدیریت آرتروز زانو وجود دارد. برخی از این روش‌ها شامل ورزش، فیزیوتراپی، تغذیه مناسب و در صورت لزوم استفاده از دارو و روش‌های جراحی است.
- ورزش و تقویت عضلات: ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو کمک کرده و فشار را از روی مفاصل کاهش دهد. ورزش‌های کششی، تمرینات سبک مانند پیاده‌روی و شنا به بهبود انعطاف و قدرت عضلات کمک می‌کنند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی از راهکارهای مؤثر در مدیریت درد و بهبود دامنه حرکتی زانوها است. این روش با انجام تمرینات و تکنیک‌های خاص می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و کاهش فشار بر مفاصل کمک کند.
- تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین D، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و کاهش التهاب کمک کند. برای مثال، مصرف لبنیات، ماهی، سبزیجات و میوه‌ها به بهبود سلامت زانو کمک می‌کند.
- استفاده از داروها: پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا مسکن‌ها را تجویز کند. این داروها می‌توانند درد و التهاب زانو را کاهش دهند. همچنین، در برخی موارد، تزریق کورتیزون به عنوان یک راهکار موقتی برای کاهش درد و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- روش‌های جراحی: در موارد شدید آرتروز، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. از جمله روش‌های جراحی شامل تعویض مفصل زانو یا ترمیم غضروف آسیب‌دیده است که بسته به شدت بیماری و وضعیت فرد، پزشک مناسب‌ترین روش را انتخاب می‌کند.
نکات پیشگیری از آرتروز زانو بعد از زایمان
با اتخاذ برخی از اقدامات پیشگیرانه می‌توان احتمال بروز یا تشدید آرتروز زانو را کاهش داد:
حفظ وزن سالم: جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد به کاهش فشار بر روی زانوها کمک می‌کند.
ورزش منظم: انجام تمرینات تقویتی به خصوص ورزش‌هایی که کمترین فشار را به زانو وارد می‌کنند، مانند پیاده‌روی، یوگا و شنا می‌تواند از بروز آرتروز جلوگیری کند.
استفاده از کفش‌های مناسب: پوشیدن کفش‌های مناسب با کفی‌هایی که بتوانند از پاها و زانوها محافظت کنند، به کاهش فشار بر روی مفاصل کمک می‌کند.
پرهیز از حمل بارهای سنگین: حمل بارهای سنگین می‌تواند به زانوها فشار آورده و آن‌ها را مستعد آسیب و آرتروز کند.
نتیجه‌گیری
آرتروز زانو بعد از زایمان می‌تواند یکی از مشکلات شایع و تأثیرگذار بر کیفیت زندگی مادران باشد. این بیماری ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش وزن، تغییرات ساختاری بدن و کاهش فعالیت بدنی است. برای مدیریت این وضعیت، استفاده از روش‌های درمانی همچون ورزش، فیزیوتراپی، تغذیه مناسب و در موارد شدید، درمان دارویی یا جراحی، می‌تواند مفید باشد.