عوارض سکته مغزی و انواع مختلف آن: سکته مغزی نوعی عارضه است که طی آن جریان خونی که به مغز اکسیژن رسانی می کند قطع می شود در نتیجه سلول های مغز شروع به از بین رفتن می کنند. هنگامی که علائم اولیه آن اتفاق می افتد مداخله به موقع کادر پزشکی می تواند از ایجاد عوارض سکته مغزی و مرگ ناشی از آن جلوگیری کند. سکته مغزی شامل سه نوع اصلی می باشد که عبارتند از سکته مغزی ایسکمیک، حمله ایسکمیک گذرا و سکته مغزی هموراژیک. در این میان سکته مغزی ایسکمیک از شایع ترین نوع آن است و ۸۷ درصد بیشتر از سایر سکته های مغزی اتفاق می افتد.
دلایل بروز انواع سکته مغزی
سکته مغزی ایسکمیک
این نوع سکته زمانی رخ می دهد که همراه با جریان خون، یک لخته خونی نیز به مغز منتقل شود. در حالت عادی لخته ای در جریان خون وجود ندارد اما هنگامی که ذخایر چربی به دلیل آترواسکلروز در قسمت داخلی عروق تجمع پیدا کنند، انتقال خون به مغز با اختلال رو به رو می شود به طوری که لخته خونی ایجاد می شود و از قسمتی از بدن حرکت کرده و به مغز منتقل می شود که به آن آمبولی می گویند که عوارض سکته مغزی ایسکمیک می باشد .
طبق تحقیقات انجام شده ۱۵ درصد از سکته های مغزی ماژول به علت بیماری به نام فیبریلاسیون دهلیزی که نوعی بی نظمی در ریتم قلب است اتفاق می افتد. سکته های مغزی ترومبوتیک که در آن یک لخته خون در رگ خونی واقع در مغز تشکیل می شود نیز یک سکته مغزی ایسکمیک می باشد.
حمله ایسکمیک گذرا
حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را می توان یک هشدار مهم برای بروز سکته مغزی دانست زیرا در این حمله جریان خونی که به مغز منتهی می شود دچار اختلال موقت می شود که یکی از مهمترین علل آن می تواند وجود لخته خون باشد.
سکته هموراژیک
اصلی ترین دلیل ایجاد این نوع سکته، خونریزی داخل مغز است و زمانی اتفاق می افتد که یکی از رگ های خونی ضعیف پاره شود و خون داخل آن به بافت مغز نفوذ پیدا کند در نتیجه سلول های مغزی تخریب شده نمی توانند عملکرد درستی داشته باشند.
علاوه بر سه نوع اصلی سکته مغزی، نوعی دیگر از سکته مغزی با نام سکته خاموش وجود دارد که طی آن، افراد بدون اینکه متوجه باشند سکته می کنند. تشخیص این نوع سکته کار آسانی نیست و آسیب هایی که به مغز وارد می کند همیشگی خواهد بود. عوارض سکته مغزی خاموش در یک فرد باعث کم شدن حافظه و ایجاد سکته های شدیدتر می شود.
عوارض سکته مغزی بر بدن
از مهمترین و اصلی ترین عوارض سکته مغزی، که سالانه میلیون ها نفر به آن دچار می شوند می توان به مواردی نظیر مشکلات بینایی، اختلالات ذهنی، مشکلات گفتاری و مشکلات جسمی و حرکتی اشاره کرد. اما عوارض سکته مغزی با توجه به محل درگیری، شدت آسیب وارده و میزان زمانی که از بروز آن گذشته می تواند متفاوت باشد به طوری که ممکن است عوارض آن همیشگی و دائمی باشد بنابراین لازم است که برای جلوگیری از شدت عوارض، درمان هر چه سریعتر و به صورت اورژانسی صورت گیرد.
در صورتی که اقدامات به موقع انجام شود و شرایط بیمار به حالت ثابت و کنترل شده برسد لازم است تا برنامه های توانبخشی مختلف نظیر کاردرمانی سکته مغزی ، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی برای او انجام شود و در صورتی که بیمار توانایی مراجعه به کلینیک های درمانی را نداشته باشد این خدمات برای بیمار در منزل و تحت نظر پزشک انجام خواهد شد زیرا هر چه درمان به تعویق بیافتد عوارض سکته مغزی بیشتر خود را نشان می دهد و درمان سخت تر می شود.
شایع ترین عوارض سکته مغزی
عوارض سکته مغزی بسیار زیاد و متنوع است اما مهمترین عوارض آن به قرار زیر است.
- اختلال حرکتی: بروز اختلال حرکتی که از عوارض بعد از سکته مغزی است سبب می شود که فرد نتواند اندام ها و عضلات خود را به خوبی حرکت دهد و ناتوانی شدیدی در راه رفتن داشته باشد. این مشکل با انجام منظم فیزیوتراپی تا حدود زیادی قابل درمان است.
- ضعف اندام ها و فلج پاها: از دست دادن قدرت عضلات قسمتی از بدن و فلج شدن آن یکی دیگر از عوارض سکته مغزی می باشد که باعث می شود مشکلاتی در هنگام راه رفتن و غذا خوردن برای بیمار به وجود آید. انجام تمریناتی که توسط فیزیوتراپیست مشخص می شود می تواند در تقویت عضلات ضعیف شده و بی حس بسیار موثر باشد.
- اختلال تکلم: علائمی نظیر لکنت زبان، بریده بریده حرف زدن، آپراکسی و آفازی از دیگر عوارض بعد از سکته مغزی می باشد که برای درمان آن به خدمات گفتاردرمانی نیاز است.
- مشکلات ذهنی: از دیگر عوارض سکته مغزی مشکلات ذهنی است که در صورت کمک گرفتن از کاردرمان ذهنی می توان تا حد زیادی عوارض ایجاد شده در بیمار را کم کرد. این مشکلات شامل ناتوانی در تصمیم گیری، از دست دادن حافظه، ناتوانی در درک موقعیت و اختلال تفکر می باشد.
- اختلال در بلعیدن غذا: برای درمان عوارض سکته مغزی که شامل ناتوانی در نوشیدن و جویدن و اختلال در بلعیدن است لازم است تا از متخصص گفتار درمانی کمک گرفته شود که می تواند تا حد زیادی بهبودی علائم را سبب شود.
- حس نکردن درد: قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر عوارض بعد از سکته مغزی قرار گرفته اند ممکن است علائمی نظیر بی حسی داشته باشند در نتیجه فرد بیمار در برابر احساس درد از خود واکنشی نشان نمی دهد و یا در بیشتر مواقع احساس سرمای شدیدی می کند که به آن سندرم درد مرکزی می گویند. این مشکل بلافاصله بعد از سکته مغزی بروز پیدا نمی کند و ممکن است چند هفته طول بکشد اما به مرور زمان بهبود می یابد.
- مشکلات مربوط به عواطف: ایجاد افسردگی و یا عدم توانایی در کنترل عواطف یکی دیگر از عوارض سکته مغزی است که با گذشت زمان قابل درمان است.
- از دست دادن حافظه: آخرین عارضه از عوارض بعد از سکته مغزی مشکلات مربوط به تفکر است. این افراد ممکن است در اموری نظیر تفکر، قضاوت و درک مفاهیم با مشکلات زیادی رو به رو شوند و بعضا ممکن است حافظه خود را نیز از دست بدهند.
عوارض بعد از سکته مغزی که به صورت بلند مدت ادامه می یابند شامل پنومونی و افسردگی می باشند که ممکن است چند ماه و یا در زمان اندکی بعد از سکته مغزی بروز پیدا کنند. البته می توان برخی از این مشکلات را با مداخله سریع پزشکی و درمان های مناسب در محیط خانه تا حد زیادی کم کرد و حتی از آن پیشگیری کرد.
انجام فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی
هنگامی که فردی دچار سکته مغزی می شود یکی از راه های درمان عوارض سکته مغزی، انجام فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل به موقع است. این روش درمانی در طی چند جلسه انجام می شود و به افزایش قدرت عضلانی و راه رفتن بیمار کمک بسیاری می کند. در ابتدا فیزیوتراپیست از بیمار می خواهد که کارهای ساده نظیر برداشتن یک شی را انجام دهد سپس به مرور زمان و با بهتر شدن شرایط بیمار، از او خواسته می شود که کارهایی مانند راه رفتن و ایستادن را انجام دهد همچنین تمرینات ساده ای به خانواده بیمار آموزش داده می شود تا در منزل برای بیمار انجام دهند.
توانبخشی بعد از سکته مغزی
برای بهبود وضعیت بیمار پس از سکته مغزی، لازم است تا یک سری تمرینات توانبخشی برای او انجام شود در واقع هدف از انجام این تمرینات، افزایش عملکرد بیمار و بازگشت توانایی های او بعد از ایجاد عوارض سکته مغزی است. انجام این تمرینات همچنین می تواند از بروز مجدد سکته مغزی تا حد زیادی جلوگیری کند و در صورتی که تمرینات توانبخشی سکته مغزی در چند ماه اول بعد از سکته مغزی انجام شود شانس بیشتری برای بازیابی توانایی های از دست رفته فرد بیمار وجود خواهد داشت بنابراین بهتر است که این تمرینات در مدت زمان کوتاهی پس از سکته مغزی انجام شود تا بهبودی بیشتری حاصل شود.