ورم زانو از رایج ترین مشکلات موجود در حوزه بالینی بوده و افراد زیادی از این مشکل رنج می برند. ورم زانو به معنی انباشته شدن مایعات در اطراف مفصل زانو است که در حالت طبیعی این مایع به میزان کمی در مفصل وجود دارد. به انباشتگی مایع درون مفصل ،آب آوردن زانو می گویند.
ورم زانو، هشدار دهنده مشکلی در مفصل و یا اطراف مفصل زانو است. پس باید آن را جدی تلقی کرد و در پی درمان برای آن بود.
چه هنگامی ورم زانو ایجاد می‌شود؟
ورم زانو معمولا هنگامی پدیدار می شود که حجم مایعات موجود در پرده پوشاننده مفصل که از آن به نام کپسول مفصلی نیز یاد می شود، افزایش پیدا کند.
علت ورم زانو چیست؟
علت و اتیولوژی مختلفی سبب ورم زانو یا همان آب آوردن زانو می شود. رایج ترین علت آن ،صدمه و جراحتی است که به زانو وارد می شود. اما در پاره ای از موارد علت آب آوردگی مربوط به عفونت و یا عملکرد نادرست سیستم بدن است.
در این جا باید تفاوت بین دو اصطلاح (خون ریزی در مفصل و جمع شدن مایع مفصلی) را بیاموزیم و این دو اصطلاح را به جای یکدیگر استفاده نکنیم.
خونریزی در مفصل: این مشکل معمولا حاصل یک آسیب و یا جراحت است و باعث می‌شود، خون به درون مفصل راه پیدا کند و سبب ایجاد بلادرنگ ورم زانو شود. این نوع ورم می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد.
جمع شدن مایع مفصلی: جمع شدن مایع مفصلی یا آب آوردن زانو ممکن است به تدریج به وجود آمده و خود به خود بهبود یابد و یا عود کند.
جراحات وارد شده به زانو که سبب ورم زانو می‌شوند
- پارگی رباط
- پارگی مینیسک
- شکستگی استخوان
پارگی رباط صلیبی: رباط که وظیفه نگهداری دو استخوان را در محل مفصل بر عهده دارد و توانایی کشش بین دو استخوان را تسهیل می کند، ممکن دچار پارگی شود. پارگی رباط صلیبی یکی از شایع ترین مشکلاتی است که در افراد خصوصا ورزشکاران اتفاق می افتد و همچنین معمول ترین عامل ایجاد ورم زانو می باشد.
پارگی رباط صلیبی باعث ایجاد ورم ، درد و ناپایداری در راه رفتن می شود.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در مورد درمان پارگی رباط صلیبی : درمان پارگی رباط صلیبی زانو
انواع ورم زانو
برای پیشگیری و درمان موثرتر ورم زانو، باید با انواع آن و مکانیسم ایجاد آن، آشنا باشیم. چرا که افزایش آگاهی ما سبب می شود کمتر در معرض بیماری ها قرار بگیریم.
- تورم سریع: که خود به دو دسته تقسیم می شود:
- تورم سریع بعد از جراحت و صدمه به زانو
- تورم سریع بدون جراحت و صدمه به زانو
- تورم با تاخیر بعد از جراحت به زانو
- تورم تدریجی بدون جراحت به زانو
تورم سریع بعد از جراحت به زانو
تعریف: تورم زانو و یا ورمی که بلادرنگ و در عرض چند دقیقه، پس از ضربه و یا جراحت به وجود می آید و جراحت باعث پاره شدن عروق خونی کنار کپسول مفصلی و جریان پیدا کردن خون درون کپسول می شود و این امر سبب ورم و یا ادم زانو می شود.
پارگی مینیسک: مینیسک که بافتی غضروفی می باشد و نقش ضربه گیر را روی مفصل زانو بازی می کند. در واقع مانند بالشتکی در بین دو استخوان، یعنی بین استخوان ران و ساق قرار گرفته و جلو ضربه به زانو را می گیرد. هر بار که کف پا به زمین می خورد، استخوان ساق و ران در محل مفصل زانو با یکدیگر برخورد می کنند و منیسک با نقش ضربه گیری خود بین این دو استخوان، شدت این برخورد را کاهش می دهد.
پارگی مینیسک سبب می شود که در هنگام بالا و پایین آوردن پا؛ دردی احساس کنید و یا زمانی که می خواهید زانوها را تکان دهید زانوها به اصطلاح قفل می شوند. پارگی مینیسک خارجی باعث می شود عروق خونی پاره شده و خون درون مفصل جریان پیدا کند و ورم زانو اتفاق بیفتد.
شکستگی استخوان: از دیگر عوامل ورم زانو می توان به شکستگی یکی از استخوان‌های زانو مانند کشکک، استخوان ساق پا و یا ران اشاره کرد. شکستن استخوان و پاره شدن رگ های خونی کنار استخوان، باعث تجمع مایع مفصلی درون مفصل می شود و در نتیجه زانو ورم می کند.
تورم ناگهانی بدون جراحت وارده به زانو
عفونت(التهاب) و نقرس دو عامل اصلی در ایجاد تورم ناگهانی بدون ضربه می باشند.
عفونت یا التهاب: التهاب مفصل که از آن به عنوان آرتریت یاد می شود می تواند باعث افزایش مایع درون مفصل شود که نتیجه افزایش مایع، ایجاد تورم زانو است. التهاب زانو یا آرتریت معمولا به دلیل وجود یک عامل ملتهب کننده مانند باکتری اتفاق می افتد.
نقرس: اسیداوریک که معمولا از متابولیسم مواد غذایی در خون ایجاد می شود و در کلیه از طریق ادرار دفع می شود، اگر کلیه ها، این ماده را به طور مناسب دفع نکنند، کریستال های اسید اوریک با رسوب در مفاصل باعث ایجاد التهاب و آب آوردگی زانو می شود.
تورم با تاخیر پس از جراحت یا ضربه به زانو
بعد از چند ساعت تا چند روز پس از جراحت وارده به زانو، اگر تورمی رخ دهد، به دلیل افزایش مایع مفصلی است و نه خونریزی.
انواع جراحات وارد شده به زانو شامل:
- پارگی مینیسک
- کشیدگی رباط
پارگی مینیسک: پارگی مینیسک داخلی است که در مینیسک داخلی چون عروق خونی کمتری حضور دارند، به همین دلیل مینیسک داخلی ، پس از آسیب دچار پارگی شدید عروقی نمی شود و سریعا زانو ورم نمی کند. اما به تدریج ورم زانو به دلیل افزایش مایع مفصلی ناشی از آسیب، رخ می دهد.
کشیدگی رباط: کشیدگی و پارگی نسبی رباط صلیبی زانو و یا سایر رباط های موجود در زانو، سبب می شود ورم در قسمت زانو اتفاق بیفتد.
تورم تدریجی بدون جراحت به زانو
انواع علت های ورم زانو بدون جراحت شامل:
- آرتروز
- فشار مستمر روی مفصل پا
آرتروز: آرتروز به معنی، تحلیل و فرسایش غضروف مفصل به دلایل نامعلوم می باشد.
آرتروز به مرور زمان با تخریب غضروف، باعث تولید بیش از اندازه مایع مفصلی و ورم در ناحیه زانو می شود. ورم زانو ناشی از آرتروز با درد و یا سفت شدگی مفصل، همراه است به گونه ای که راه رفتن فرد را دچار مشکل می کند.
بیشتر بخوانید : درمان آرتروز زانو با ورزش
فشار مستمر روی مفصل پا و یا عدم صحیح استفاده از پا:
اگر پاها را در پوزیشن و یا موقعیت های اشتباه قرار دهیم و به صورت مستمر، فشاری را روی مفصل پا تحمل کنیم و یا پا دچار آسیب و پیچ خوردگی شود، مفصل تحریک شده و به کپسول مفصلی فشار وارد می شود و به مرور این فشار باعث ورم یا آب آوردن زانو می شود.
اما جز موارد بالا، عوامل دیگری نیز سبب ورم زانو می شود از جمله:
- بورسیت
- ورم جلوی کشک زانو
- هماتوم
بورسیت:. بورس‌ها، کیسه‌های کوچک حاوی مایع مفصلی هستند که در اطراف مفاصل وجود دارند و باعث کاهش اصطکاک ساختمان‌های مجاور خود می‌شوند. التهاب و عفونت این کیسه ها باعث افزایش مایع مفصلی می شود و به دنبال آن ورم و تورم مفصل رخ می دهد.
ورم جلوی کشکک زانو: بورسی که بین پوست و استخوان کشکک زانو قرار می گیرد می تواند دچار التهاب شده و بورسیت کشک را به وجود آورد که بورسیت با ورم کردن به نوبه خود باعث ورم زانو می شود.
هماتوم: به انباشته شدن خون در بخشی از بدن و بیرون از رگ های خونی، هماتوم گفته می شود. در کنار استخوان ها و مفصل اگر هماتوم رخ دهد باعث ایجاد یک توده سخت می شود که می تواند ورم را پدیدار کند.
علل نادر ورم زانو
- جابجایی کشکک: آناتومی کشکک به گونه ای است که معمولا در یک فضای گود در جلو زانو قرار گرفته است، ضربات شدید می‌توانند باعث تغییر موقعیت آن شوند که نتیجه آن ورم کردن است.
- التهاب تاندون کشک: التهاب و یا عفونت تاندون کشکک می‌تواند موجب ایجاد ورم در مقابل زانو شود.
- تومور: تومور ها نیز از دسته عواملی هستند که موجب ایجاد ورم زانو می شوند.
- ترومبوز و یا لخته سیاهرگی عمقی: لخته شدن خون در دیواره یکی از سیاهرگ‌هاست که معمولا در سیاهرگ های ران دیده می شود. ایجاد لخته‌های خونی در مسیر عروق خونی ، باعث اختلال در جریان خون شده و در نتیجه منجر به انسداد نسبی یا کامل جریان خون می شود.
- خونریزی خودبخود مفصلی : خونریزی ناگهانی در مفاصل در کسانی که دچار اختلالات انعقادی هستند و یا کسانی که از رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین یا آسپرین استفاده می‌کنند، دیده می‌شود. اختلال انعقاد، باعث خونریزی درون کپسول مفصلی شده و نتیجه آن ورم می باشد.