آرتروز پا یکی از مشکلات شایع در میان افراد، به‌ویژه سالمندان و ورزشکاران، است. این بیماری به مرور زمان باعث تخریب مفاصل پا شده و در نتیجه منجر به درد، کاهش حرکت و تغییر شکل مفاصل می‌شود. در این مقاله از کلینیک تخصصی ارتوپدی و توانبخشی ایرانیان، به طور جامع به علائم آرتروز پا، عوامل مؤثر بر آن و نکاتی برای مدیریت این وضعیت می‌پردازیم.
۱. درک آرتروز پا
آرتروز نوعی بیماری مفصلی است که در آن غضروف محافظ انتهای استخوان‌ها به تدریج تخریب می‌شود. این وضعیت می‌تواند هر مفصلی را در بدن تحت تأثیر قرار دهد، اما پا به دلیل فشار مداوم وزن بدن، یکی از رایج‌ترین محل‌های درگیری آرتروز است. مفاصل اصلی پا که تحت تأثیر آرتروز قرار می‌گیرند شامل:
مفصل مچ پا
مفاصل بین استخوان‌های میانی و جلویی پا
مفصل شست پا
۲. علائم اولیه آرتروز پا
آرتروز پا به تدریج ایجاد می‌شود و علائم آن ممکن است در مراحل اولیه نادیده گرفته شود. برخی از نشانه‌های اولیه شامل:
الف) درد مفصلی
درد یکی از اولین نشانه‌های آرتروز پا است. این درد معمولاً پس از فعالیت شدید، ایستادن طولانی‌مدت یا راه رفتن زیاد تشدید می‌شود. در ابتدا ممکن است متناوب باشد، اما با پیشرفت بیماری، دائمی‌تر می‌شود.
ب) سفتی مفصل
افرادی که دچار آرتروز پا هستند، اغلب پس از استراحت طولانی، مانند صبح‌ها پس از بیدار شدن، سفتی در مفاصل خود احساس می‌کنند. این سفتی معمولاً بعد از چند دقیقه حرکت کاهش می‌یابد.
ج) کاهش دامنه حرکتی
محدود شدن حرکت مفصل یکی از مشکلات مهم در آرتروز است. افراد مبتلا ممکن است متوجه شوند که خم‌کردن یا حرکت‌دادن پا دشوارتر شده و انعطاف‌پذیری آن کاهش یافته است.
د) تورم و التهاب
التهاب در مفاصل پا باعث ورم و حساسیت به لمس در محل درگیری می‌شود. این تورم ممکن است در پایان روز یا بعد از فعالیت‌های شدید بیشتر شود.
۳. علائم پیشرفته آرتروز پا
در صورت عدم مدیریت صحیح، آرتروز پا ممکن است به مراحل پیشرفته‌تری برسد که علائم شدیدتری را ایجاد می‌کند.
الف) تغییر شکل مفصل
با گذشت زمان، فرسایش غضروف و تغییرات استخوانی ممکن است باعث تغییر شکل مفصل شود. این تغییر شکل می‌تواند شامل برآمدگی‌های استخوانی، بدشکلی و حتی جابه‌جایی مفاصل باشد.
ب) صدای مفاصل (کریپتوس)
در برخی موارد، هنگام حرکت دادن پا، صدای تق‌تق یا ساییدگی احساس می‌شود. این صدا به دلیل سایش استخوان‌ها به یکدیگر و از بین رفتن غضروف رخ می‌دهد.
ج) درد مزمن و شدیدتر
در مراحل پیشرفته، درد به‌طور مداوم احساس می‌شود، حتی در زمان استراحت. این درد ممکن است خواب فرد را مختل کند و کیفیت زندگی او را کاهش دهد.
د) ایجاد خار استخوانی
در برخی موارد، بدن برای جبران از بین رفتن غضروف، خارهای استخوانی تولید می‌کند. این خارهای استخوانی می‌توانند باعث افزایش درد و محدودیت حرکتی شوند.
۴. عوامل مؤثر بر تشدید علائم آرتروز پا
برخی از عوامل می‌توانند باعث بدتر شدن علائم آرتروز شوند، از جمله:
الف) اضافه وزن
وزن اضافی فشار زیادی به مفاصل پا وارد می‌کند و باعث فرسایش سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
ب) فعالیت‌های فیزیکی شدید
ورزش‌های پرفشار مانند دویدن طولانی‌مدت یا ورزش‌هایی که شامل پرش‌های مکرر هستند، می‌توانند مفاصل پا را تحت فشار قرار دهند.
ج) آسیب‌های قبلی
ضربه‌های شدید، شکستگی‌ها یا آسیب‌های مفصلی می‌توانند احتمال بروز آرتروز را افزایش دهند.
د) عوامل ژنتیکی
برخی افراد به دلیل زمینه‌های ژنتیکی، بیشتر در معرض آرتروز قرار دارند.
ه) پوشیدن کفش نامناسب
کفش‌های نامناسب، به‌خصوص کفش‌های پاشنه‌بلند یا کفش‌هایی با کفی غیر استاندارد، می‌توانند فشار اضافی به مفاصل پا وارد کنند.
همچنین بخوانید: آرتروز مچ پا
۵. روش‌های کاهش علائم آرتروز پا
الف) ورزش‌های مناسب : تمرین‌های کم‌فشار مانند یوگا، پیاده‌روی سبک و شنا می‌توانند به بهبود حرکت مفصل و کاهش درد کمک کنند.
ب) استفاده از کفش‌های طبی : انتخاب کفش‌های مناسب با کفی طبی می‌تواند فشار روی مفاصل پا را کاهش دهد.
ج) کنترل وزن : حفظ وزن ایده‌آل می‌تواند از وارد آمدن فشار بیش‌ازحد به مفاصل جلوگیری کند.
د) استفاده از کمپرس گرم و سرد : کمپرس گرم می‌تواند باعث کاهش سفتی مفاصل شود، در حالی که کمپرس سرد می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
ه) مصرف مکمل‌های مفصلی : برخی مکمل‌ها مانند گلوکوزامین و کندرویتین می‌توانند به حفظ سلامت مفاصل کمک کنند.
و) فیزیوتراپی : متخصصان فیزیوتراپی می‌توانند تمرینات خاصی را برای تقویت عضلات اطراف مفاصل توصیه کنند.
۶. نتیجه‌گیری
آرتروز پا می‌تواند چالش‌های زیادی برای فرد ایجاد کند، اما با تشخیص زودهنگام و رعایت نکات لازم، می‌توان علائم آن را کنترل کرد. تغییر سبک زندگی، استفاده از کفش مناسب، ورزش منظم و مراجعه به پزشک در صورت تشدید علائم، نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد.