تزریق داخل مفصل زانو یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش درد و التهاب در بیماران مبتلا به مشکلات مفصلی مانند آرتروز، آسیب‌های غضروفی و التهاب‌های مزمن است. این روش درمانی معمولاً در مواردی که درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی پاسخ مناسبی نداده‌اند، به کار می‌رود.
در این مقاله از کلینیک تخصصی ارتوپدی و توانبخشی ایرانیان، به بررسی دقیق روش تزریق داخل مفصل زانو، مزایا، انواع داروهای مورد استفاده، نحوه انجام، مراقبت‌های قبل و بعد از تزریق و نکات مهم در مورد این روش درمانی می‌پردازیم.
۱. تزریق داخل مفصل زانو چیست؟
تزریق داخل مفصل زانو به معنای ورود یک ماده دارویی به درون فضای مفصلی برای کاهش درد، کاهش التهاب و بهبود عملکرد مفصل است. این روش می‌تواند به‌عنوان یک راهکار درمانی برای بیماری‌های مفصلی و اختلالات زانو مورد استفاده قرار گیرد.
۲. موارد استفاده از تزریق داخل مفصل زانو
تزریق داخل مفصل زانو در درمان مشکلات متعددی به کار می‌رود، از جمله:
آرتروز زانو (استئوآرتریت): یکی از شایع‌ترین دلایل تزریق داخل مفصلی، کاهش درد ناشی از ساییدگی و التهاب مفصل است.
التهاب‌های مفصلی (آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک و لوپوس)
آسیب‌های ناشی از ورزش یا فعالیت‌های شدید فیزیکی
آسیب‌های غضروفی و کندرومالاسی پاتلا
وجود مایع اضافی و التهاب در مفصل
۳. انواع تزریق داخل مفصل زانو
۳.۱. تزریق کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها) : کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی قوی هستند که برای کاهش التهاب و درد مفصل زانو استفاده می‌شوند. برخی از مزایای این نوع تزریق عبارتند از:
اثرگذاری سریع در کاهش التهاب
کاهش درد در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت
کمک به کاهش ورم مفصل
۳.۲. تزریق هیالورونیک اسید : هیالورونیک اسید ماده‌ای است که به‌طور طبیعی در مایع مفصلی وجود دارد و وظیفه آن روان‌سازی و کاهش اصطکاک در مفصل است. این نوع تزریق در بیماران مبتلا به آرتروز خفیف تا متوسط بسیار مؤثر است. مزایای آن شامل:
بهبود خاصیت روان‌کنندگی مفصل
کاهش درد در طولانی‌مدت
جلوگیری از پیشرفت آرتروز
۳.۳. تزریق پی‌آرپی (PRP: پلاسمای غنی از پلاکت) : پی‌آرپی شامل پلاسمای غنی از پلاکت‌های خون بیمار است که با تحریک بازسازی بافت‌های مفصلی، روند ترمیم را تسریع می‌کند. فواید این روش:
کاهش التهاب و درد
تحریک رشد سلول‌های جدید
افزایش انعطاف‌پذیری مفصل
۳.۴. تزریق سلول‌های بنیادی : این روش از سلول‌های بنیادی مشتق از مغز استخوان یا بافت چربی بیمار استفاده می‌کند تا بازسازی بافت مفصلی را تقویت کند. مزایای این روش شامل:
توانایی ترمیم آسیب‌های غضروفی
کاهش پیشرفت آرتروز
بهبود عملکرد مفصل
۴. نحوه انجام تزریق داخل مفصل زانو
۴.۱. آماده‌سازی بیمار : پزشک ابتدا با بررسی سوابق پزشکی و انجام معاینات لازم، نیاز به تزریق را تعیین می‌کند.
در برخی موارد، از تصویربرداری‌هایی مانند رادیوگرافی یا MRI برای بررسی وضعیت مفصل استفاده می‌شود.
بیمار باید قبل از تزریق، از مصرف برخی داروهای ضدانعقاد خودداری کند.
۴.۲. مراحل انجام تزریق : بهترین نتایج عموما در مراحل اولیه آرتروز حاصل می‌شوند
۱. ضدعفونی کردن پوست ناحیه زانو: ابتدا ناحیه تزریق با محلول‌های ضدعفونی‌کننده مانند بتادین تمیز می‌شود.
۲. بی‌حسی موضعی: در برخی موارد از داروهای بی‌حسی مانند لیدوکائین برای کاهش درد هنگام تزریق استفاده می‌شود.
۳. تزریق ماده دارویی: پزشک با استفاده از سرنگ مخصوص، داروی موردنظر را به فضای داخل مفصل تزریق می‌کند.
۴. بررسی وضعیت بیمار: پس از تزریق، بیمار برای چند دقیقه تحت نظر قرار می‌گیرد تا از بروز واکنش‌های احتمالی جلوگیری شود.
۴.۳. استفاده از تصویربرداری هدایت‌شده : در برخی موارد، پزشک برای اطمینان از دقت تزریق، از تصویربرداری‌های هدایت‌شده مانند سونوگرافی یا فلوروسکوپی استفاده می‌کند.
۵. مراقبت‌های بعد از تزریق داخل مفصل زانو
۵.۱. استراحت و کاهش فعالیت : بیمار باید حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق، از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کند.
استفاده از کمپرس سرد می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
۵.۲. مصرف داروهای تجویزشده : پزشک ممکن است داروهای مسکن یا ضدالتهاب را برای کاهش درد و التهاب تجویز کند.
از مصرف خودسرانه داروهای ضدانعقاد یا مکمل‌هایی که خون را رقیق می‌کنند، پرهیز شود.
۵.۳. رعایت رژیم غذایی سالم : مصرف مواد غذایی غنی از امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها به بهبود عملکرد مفصل کمک می‌کند.
نوشیدن آب کافی باعث افزایش خاصیت روان‌کنندگی مایع مفصلی می‌شود.
۶. مزایای تزریق داخل مفصل زانو
کاهش سریع درد و التهاب
بهبود حرکت و عملکرد مفصل
جلوگیری از نیاز به جراحی در برخی موارد
امکان تکرار تزریق در صورت نیاز
۷. سوالات متداول درباره تزریق داخل مفصل زانو
در این بخش از مقاله قصد داریم تا به برخی از سوالات متداول درباره تزریق داخل مفصل زانو پاسخ دهیم:
۷.۱. آیا تزریق داخل مفصل زانو دردناک است؟
معمولاً درد ناشی از تزریق بسیار کم است و در صورت نیاز، پزشک از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کند.
۷.۲. چند بار می‌توان تزریق را تکرار کرد؟
این بستگی به نوع تزریق دارد. برای مثال، تزریق کورتیکواستروئیدها معمولاً بیشتر از ۳ تا ۴ بار در سال توصیه نمی‌شود.
۷.۳. چه زمانی تأثیر تزریق مشاهده می‌شود؟
بسته به نوع دارو، تأثیر تزریق می‌تواند از چند روز تا چند هفته پس از انجام آن ظاهر شود.
۷.۴. آیا این روش عوارض جانبی دارد؟
در بیشتر موارد، عوارض خفیف و گذرا هستند، اما در موارد نادر ممکن است عفونت یا واکنش آلرژیک رخ دهد.
۸. نتیجه‌گیری
تزریق داخل مفصل زانو یک روش کم‌تهاجمی، ایمن و مؤثر برای کاهش درد و التهاب مفصلی است. بسته به نوع مشکل بیمار، پزشک می‌تواند از گزینه‌های مختلف مانند کورتیکواستروئیدها، هیالورونیک اسید، پی‌آرپی یا سلول‌های بنیادی استفاده کند. رعایت توصیه‌های پزشک قبل و بعد از تزریق، تأثیر این روش را افزایش داده و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند.