شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها از جمله آسیب‌های شایع ارتوپدی هستند که می‌توانند هر کسی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهند. این آسیب‌ها معمولاً در اثر ضربه‌های شدید، افتادن، تصادفات یا در برخی موارد، به دلیل ضعف استخوان‌ها به‌ویژه در افراد مسن ایجاد می‌شوند. ارتوپدی به‌عنوان شاخه‌ای از پزشکی که به تشخیص، درمان و پیشگیری از مشکلات سیستم اسکلتی عضلانی می‌پردازد، نقش حیاتی در درمان این نوع آسیب‌ها دارد. در این مقاله به بررسی روش‌های مختلف درمان شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها توسط پزشکان ارتوپد پرداخته می‌شود.
شناخت شکستگی‌ها و انواع آن‌ها
شکستگی استخوان به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن استخوان به دلایل مختلف از جمله ضربه، فشار یا شرایط بیماری‌زا مانند پوکی استخوان، شکسته شود. شکستگی‌ها بر اساس نوع آسیب و محل آن به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
شکستگی باز: در این نوع شکستگی، استخوان شکسته از پوست بیرون می‌زند و می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود.
شکستگی بسته: استخوان شکسته شده اما پوست آسیب ندیده است.
شکستگی عرضی: استخوان به صورت افقی شکسته می‌شود.
شکستگی طولی: شکستگی به صورت عمودی یا مایل رخ می‌دهد.
شکستگی چند تکه‌ای: استخوان به چندین تکه تقسیم می‌شود که معمولاً نیاز به جراحی دارد.
شکستگی‌های فشاری: این نوع شکستگی به‌ویژه در استخوان‌های ضعیف‌تر، مثل ستون فقرات، رخ می‌دهد.
شناخت دررفتگی‌ها و انواع آن
دررفتگی وضعیتی است که در آن انتهای استخوان از محل مفصل خود خارج می‌شود. این وضعیت معمولاً به دنبال یک ضربه شدید به مفصل رخ می‌دهد و می‌تواند بسیار دردناک و ناتوان‌کننده باشد. شایع‌ترین مفاصلی که دچار دررفتگی می‌شوند عبارتند از:
دررفتگی شانه: این نوع دررفتگی شایع‌ترین نوع است و اغلب در نتیجه افتادن روی بازو یا ضربه به شانه رخ می‌دهد.
دررفتگی لگن: معمولاً در اثر تصادف‌های شدید یا سقوط از ارتفاع رخ می‌دهد.
دررفتگی انگشتان دست یا پا: در ورزشکاران به‌ویژه ورزش‌های تماسی شایع است.
دررفتگی زانو: این نوع دررفتگی نادر است اما می‌تواند بسیار جدی باشد و به بافت‌های اطراف آسیب برساند.
تشخیص و ارزیابی آسیب‌های شکستگی و دررفتگی
هنگام مواجهه با فردی که مشکوک به شکستگی یا دررفتگی است، پزشک ارتوپد باید ابتدا به ارزیابی علائم و نشانه‌ها بپردازد. از جمله علائم شایع شکستگی و دررفتگی می‌توان به درد شدید، تورم، تغییر شکل محل آسیب، عدم توانایی حرکت مفصل یا اندام و کبودی اشاره کرد. پزشک ممکن است از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کند:
عکسبرداری با اشعه ایکس: یکی از رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص شکستگی است.
MRI یا سی‌تی‌اسکن: این روش‌ها به ویژه برای بررسی شکستگی‌های پیچیده یا آسیب‌های مربوط به بافت‌های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معاینه فیزیکی: پزشک ارتوپد با معاینه دقیق محل آسیب و ارزیابی قدرت و عملکرد مفصل به تشخیص نوع آسیب می‌پردازد.
درمان شکستگی‌ها
روش‌های درمان شکستگی‌ها بسته به نوع و شدت شکستگی متفاوت است. در ادامه به بررسی برخی از روش‌های رایج درمان شکستگی‌ها پرداخته شده است:
الف) درمان غیرجراحی
گچ‌گیری و آتل‌بندی: این روش برای شکستگی‌های بسته و ساده مناسب است. در این روش، استخوان‌های شکسته با کمک گچ یا آتل در جای خود ثابت می‌شوند تا بهبود یابند. گچ‌گیری یکی از قدیمی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان شکستگی‌های ساده است.
ب) درمان جراحی
فیکساسیون داخلی: در شکستگی‌های پیچیده و چند تکه‌ای که امکان ترمیم استخوان بدون جراحی وجود ندارد، از فیکساسیون داخلی استفاده می‌شود. در این روش، با استفاده از پیچ، پلاک یا میله‌های فلزی استخوان‌ها در جای خود ثابت می‌شوند تا بهبود یابند.
تعویض مفصل: در برخی موارد که شکستگی به شدت به مفصل آسیب زده باشد، پزشک ممکن است تصمیم به تعویض مفصل بگیرد. این روش به‌ویژه در افراد مسن که دچار شکستگی لگن یا زانو شده‌اند، کاربرد دارد.
ج) درمان توانبخشی
پس از هر گونه درمان شکستگی، اعم از جراحی یا غیرجراحی، بیمار نیاز به دوره‌ای از توانبخشی دارد. این دوره شامل تمرینات فیزیوتراپی برای بازگرداندن قدرت و حرکت به محل آسیب‌دیده است.
درمان دررفتگی‌ها
درمان دررفتگی‌ها نیز بسته به نوع و شدت آسیب متفاوت است. اولین مرحله در درمان دررفتگی، بازگشت استخوان به محل مفصل است که به این فرآیند جا اندازی گفته می‌شود. این کار باید توسط پزشک متخصص و در محیط بیمارستان یا مراکز درمانی انجام شود. در برخی موارد که دررفتگی شدید است یا به بافت‌های اطراف آسیب رسیده باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
الف) جا اندازی غیرجراحی
مانوورهای جا اندازی: این روش برای دررفتگی‌های ساده و شایع مانند دررفتگی شانه یا انگشتان به کار می‌رود. پزشک با استفاده از تکنیک‌های خاصی استخوان را به محل مفصل بازمی‌گرداند.
ب) جراحی
فیکساسیون مفصل: در مواردی که دررفتگی همراه با شکستگی باشد یا به بافت‌های نرم مانند رباط‌ها آسیب وارد شده باشد، جراحی لازم است. در این روش، استخوان‌ها و بافت‌های آسیب دیده ترمیم و مفصل به وضعیت طبیعی بازگردانده می‌شود.
عوارض احتمالی و مراقبت‌های پس از درمان
هرگونه آسیب شدید به استخوان‌ها و مفاصل ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. از جمله عوارض شایع شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها می‌توان به عفونت (در موارد شکستگی باز)، عدم جوش خوردن صحیح استخوان، سفت شدن مفاصل و کاهش دامنه حرکت اشاره کرد. برای پیشگیری از این عوارض، رعایت نکات زیر پس از درمان ضروری است:
استفاده صحیح از گچ یا آتل: بیمار باید مراقب باشد که گچ یا آتل آسیب نبیند و در صورت مشاهده هر گونه علائم نگران‌کننده مانند درد شدید یا تغییر رنگ پوست، به پزشک مراجعه کند.
تمرینات فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در بازگرداندن حرکت و قدرت به مفاصل و استخوان‌های آسیب‌دیده دارد. این تمرینات باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شوند.
پیگیری‌های منظم: بیمار باید به طور منظم به پزشک ارتوپد مراجعه کرده و روند بهبودی را پیگیری کند.
پیشگیری از شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها
پیشگیری از آسیب‌های ارتوپدی از جمله شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها اهمیت زیادی دارد. برخی از اقدامات پیشگیرانه شامل:
تقویت عضلات و استخوان‌ها: تمرینات ورزشی منظم، به‌ویژه تمرینات وزنه‌برداری و استقامتی، می‌توانند عضلات و استخوان‌ها را قوی نگه دارند و از آسیب‌های جدی جلوگیری کنند.
مصرف مواد مغذی: تغذیه مناسب و مصرف کافی کلسیم و ویتامین D به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
استفاده از تجهیزات ایمنی: در ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که احتمال سقوط یا ضربه زیاد است، استفاده از تجهیزات ایمنی مانند کلاه ایمنی و محافظ‌ها ضروری است.
اجتناب از حرکات خطرناک: آگاهی از خطرات احتمالی و اجتناب از حرکات نادرست و ناگهانی می‌تواند به پیشگیری از دررفتگی‌ها کمک کند.
نتیجه‌گیری
درمان شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها از مهم‌ترین وظایف پزشکان ارتوپد است و بسته به نوع و شدت آسیب، رویکردهای مختلفی مانند جراحی و روش‌های غیرجراحی وجود دارند. موفقیت در درمان این آسیب‌ها به تشخیص سریع، انتخاب روش مناسب و رعایت مراقبت‌های پس از درمان بستگی دارد. علاوه بر این، نقش پیشگیری در جلوگیری از بروز آسیب‌های جدی نباید نادیده گرفته شود. تمرینات تقویتی، تغذیه مناسب و رعایت نکات ایمنی می‌توانند به کاهش خطر شکستگی و دررفتگی کمک کنند. در نهایت، همکاری بیمار در پیگیری‌های منظم و انجام توانبخشی به بازیابی سلامت و عملکرد کامل استخوان‌ها و مفاصل کمک شایانی می‌کند.