آرتروز کشکک زانو (یا آرتروز زانو) به علت فرسودگی یا آسیب دیدن مفصل زانو ایجاد می‌شود. این بیماری در میان افراد مسن‌تر، ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های بدنی سنگین انجام می‌دهند شایع است. با گذشت زمان، این فرسودگی می‌تواند باعث کاهش عملکرد و ایجاد دردهای مزمن شود.
روش‌های درمانی آرتروز کشکک زانو
در ادامه این مقاله به بررسی روش‌های درمانی این عارضه می‌پردازیم.
۱. دارودرمانی
یکی از روش‌های مرسوم برای کاهش درد ناشی از آرتروز کشکک زانو، استفاده از داروهای ضد التهابی و مسکن‌ها است. داروهایی نظیر استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن از جمله داروهای بدون نسخه هستند که می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. همچنین داروهای تجویزی مانند مهارکننده‌های کوکس ۲، که ضد التهاب بوده و کمتر باعث آسیب به معده می‌شوند، نیز توسط پزشکان توصیه می‌شوند. استفاده طولانی مدت از داروها ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد، بنابراین توصیه می‌شود تنها با تجویز پزشک مصرف شوند.
۲. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی آرتروز کشکک زانو است که با تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود انعطاف‌پذیری مفصل، از تخریب بیشتر مفصل جلوگیری میکند. تمرینات فیزیوتراپی معمولاً شامل تمرینات کششی، تقویت‌کننده عضلات چهارسر ران و تمرینات تعادلی است. فیزیوتراپی علاوه بر تقویت عضلات، به بهبود تعادل، کاهش فشار روی زانو و کاهش درد کمک میکند.
الف. تمرینات کششی
تمرینات کششی که برای کشکک زانو توصیه می‌شوند، شامل کشش عضلات همسترینگ و عضلات ساق پا هستند. این تمرینات باعث بهبود دامنه حرکتی زانو و کاهش سفتی مفصل می‌شوند.
ب. تمرینات تقویتی
تمرینات تقویتی، به ویژه تمرینات مخصوص عضلات چهارسر ران، می‌توانند به حمایت بهتر از مفصل زانو کمک کنند. عضلات قوی‌تر
به تثبیت زانو کمک می‌کنند و فشار وارده بر مفصل را کاهش می‌دهند. برخی از تمرینات تقویتی که برای آرتروز زانو موثر هستند عبارتند از:
- تمرینات عضلات چهارسر ران: این تمرینات شامل حرکات ساده مانند بالا بردن پاها در حالت صاف و یا نشسته است. این حرکت‌ها به تقویت عضلات چهارسر و کاهش فشار وارده به مفصل زانو کمک می‌کنند.
- تمرینات عضلات همسترینگ: تقویت همسترینگ (عضلات پشت ران) نیز به بهبود حمایت از زانو کمک کرده و تعادل میان عضلات جلو و پشت ران را افزایش می‌دهد.
- تمرینات تعادلی: تمرینات تعادلی مانند ایستادن روی یک پا و استفاده از توپ‌های تعادلی می‌تواند به بهبود عملکرد کلی زانو و جلوگیری از سقوط و آسیب‌های احتمالی کمک کند.
۳. استفاده از وسایل کمکی
استفاده از وسایل کمکی مانند بریس‌های زانو، عصا و کفش‌های مناسب می‌تواند در کاهش فشار روی زانو مؤثر باشد. بریس‌های زانو کمک می‌کنند که حرکت مفصل به صورت کنترل‌شده انجام شود و از آسیب بیشتر جلوگیری شود. کفش‌های مناسب نیز با داشتن خاصیت جذب شوک، فشار وارد بر زانو را کاهش می‌دهند.
- بریس‌های زانو: بریس‌ها با حمایت از ساختارهای مفصل زانو، فشار روی کشکک زانو را کمتر می‌کنند و حرکت را بهبود می‌بخشند.
- عصا یا واکر: در مواقعی که آرتروز شدت یافته است، استفاده از عصا یا واکر به کاهش وزن و فشار وارده به زانو کمک میکند. توصیه می‌شود عصا را در دست مخالف زانو دردناک نگه دارید.
۴. تزریق‌های مفصلی
تزریق‌های داخل مفصلی می‌توانند برای کاهش درد و التهاب و بهبود عملکرد زانو مفید باشند. چند نوع تزریق متداول برای آرتروز کشکک زانو وجود دارد:
- تزریق کورتیکواستروئیدها: این تزریق‌ها می‌توانند درد و التهاب مفصل را به طور موقتی کاهش دهند. با این حال، از تزریق‌های مکرر کورتیکواستروئیدها باید اجتناب کرد، زیرا ممکن است در طولانی مدت به بافت مفصل آسیب بزنند.
- تزریق اسید هیالورونیک: این تزریق برای بهبود روانی مفصل و کاهش اصطکاک استفاده می‌شود. اسید هیالورونیک به عنوان یک ماده روان‌کننده طبیعی در مفاصل وجود دارد و به کاهش سایش کمک میکند.
- تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): این روش از پلاکت‌های خون خود بیمار برای تحریک ترمیم بافت و کاهش درد استفاده میکند. مطالعات نشان می‌دهند که PRP می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود عملکرد مفصل کمک کند.
۵. کاهش وزن
کاهش وزن یکی از راهکارهای موثر در درمان آرتروز کشکک زانو است، چرا که کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار بر مفصل زانو و کاهش درد کمک کند. تحقیقات نشان داده‌اند که حتی کاهش وزن اندک نیز تأثیر قابل توجهی بر سلامت زانو دارد.
- رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای سرشار از فیبر، میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های کم چرب می‌تواند به حفظ وزن سالم و کاهش التهاب کمک کند.
- فعالیت بدنی منظم: فعالیت‌های بدنی کم‌فشار مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری به سوزاندن کالری و تقویت عضلات بدون فشار زیاد بر زانو کمک می‌کنند.
۶. تغییر سبک زندگی و اصلاح فعالیت‌ها
تغییر در برخی عادات و فعالیت‌ها می‌تواند به کاهش فشار بر زانو کمک کند. اصلاح روش‌های ایستادن، نشستن، راه رفتن و همچنین جلوگیری از انجام حرکات سنگین می‌تواند در پیشگیری از تشدید علائم مؤثر باشد.
- اجتناب از حرکات ناگهانی: برای جلوگیری از تشدید درد زانو، بهتر است از حرکات ناگهانی و بلند کردن اشیای سنگین اجتناب کنید.
- استفاده از پد زانو: هنگام انجام کارهایی که نیاز به زانو زدن دارد، می‌توانید از پدهای نرم مخصوص زانو استفاده کنید تا فشار به زانو کاهش یابد.
- استراحت کافی: استراحت مناسب برای زانوهای دردناک اهمیت دارد و به کاهش التهاب و درد کمک میکند.
۷. طب سوزنی
طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی مکمل برای کاهش درد و بهبود عملکرد زانو در بیماران آرتروز زانو است. مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند به کاهش التهاب، بهبود جریان خون و کاهش تنش عضلانی در ناحیه زانو کمک کند. این روش برای برخی بیماران موثر است، اما باید توسط متخصصان معتبر انجام شود.
۸. درمان‌های جراحی
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی نتوانند به بهبود علائم کمک کنند، پزشک ممکن است درمان جراحی را توصیه کند. چند نوع جراحی برای آرتروز کشکک زانو وجود دارد:
- آرتروسکوپی زانو: در این روش، با استفاده از دوربین و ابزارهای کوچک، پزشک قادر به بررسی داخل مفصل و برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده یا زاید از غضروف زانو است.
- استئوتومی: این جراحی با هدف تغییر راستای استخوان‌ها برای کاهش فشار از بخش‌های آسیب‌دیده زانو انجام می‌شود. این روش بیشتر برای بیماران جوان‌تر مناسب است.
- تعویض مفصل زانو: در موارد شدیدتر که مفصل به شدت آسیب دیده و درد و ناتوانی عملکردی قابل توجهی ایجاد شده، تعویض کامل یا نیمه‌کامل مفصل زانو توصیه می‌شود. این روش به بازیابی عملکرد و کاهش درد کمک میکند، اما نیاز به دوره بازتوانی طولانیو مراقبت‌های پس از عمل دارد. تعویض مفصل زانو یکی از جراحی‌های موفق در درمان آرتروز شدید زانو محسوب می‌شود و معمولاً در افرادی که دیگر به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۸.۱. تعویض کامل مفصل زانو (TKR)
در این روش، سطح‌های آسیب‌دیده زانو برداشته شده و با قطعات مصنوعی جایگزین می‌شود. این پروتزها معمولاً از فلز و پلاستیک با دوام ساخته می‌شوند و به بازگشت عملکرد طبیعی زانو کمک می‌کنند. بعد از این جراحی، بیمار نیاز به توانبخشی و فیزیوتراپی دارد تا بهبودی کامل حاصل شود.
۸.۲. تعویض نیمه مفصل زانو (PKR)
در برخی موارد، اگر تنها بخشی از مفصل زانو آسیب دیده باشد، می‌توان از تعویض نیمه مفصل زانو استفاده کرد. این روش کمتر تهاجمی است و به حفظ بافت‌های سالم کمک میکند. زمان بهبودی پس از این جراحی نسبت به تعویض کامل کوتاه‌تر است و بیمار معمولاً زودتر به فعالیت‌های روزانه بازمی‌گردد.
۹. درمان‌های نوین و پیشرفته
علاوه بر روش‌های درمانی سنتی و جراحی، روش‌های نوینی نیز برای درمان آرتروز کشکک زانو معرفی شده‌اند که در مراحل تحقیقاتی قرار دارند یا به تازگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- درمان با سلول‌های بنیادی: در این روش، سلول‌های بنیادی از بدن بیمار یا از منابع دیگر گرفته و در زانو تزریق می‌شوند. این سلول‌ها به بهبود بافت غضروف آسیب‌دیده و کاهش التهاب کمک می‌کنند. این روش هنوز در مراحل تحقیقاتی است، اما برخی بیماران نتایج مثبتی از آن گزارش کرده‌اند.
- لیزر درمانی کم‌توان (LLLT): لیزر درمانی با استفاده از لیزرهای کم‌توان به کاهش درد، التهاب و بهبود ترمیم بافت‌ها کمک میکند. این روش غیر تهاجمی بوده و معمولاً بدون درد است.
- امواج اولتراسوند: این روش با استفاده از امواج فراصوت به افزایش گردش خون و کاهش التهاب کمک میکند. امواج اولتراسوند به تحریک ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده نیز کمک کرده و معمولاً به عنوان مکمل فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
- درمان با امواج رادیویی: امواج رادیویی می‌توانند در کاهش درد و التهاب مؤثر باشند. این روش با ایجاد گرما در ناحیه آسیب‌دیده، به بهبود عملکرد مفصل کمک میکند.
۱۰. درمان‌های طبیعی و مکمل
علاوه بر درمان‌های پزشکی، برخی افراد از روش‌های طبیعی و مکمل نیز برای کاهش درد و بهبود علائم آرتروز استفاده می‌کنند.
- مصرف مکمل‌ها: برخی مکمل‌ها مانند گلوکزامین و کندرویتین سولفات به عنوان تقویت‌کننده‌های مفاصل و غضروف مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مکمل‌ها به کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری زانو کمک می‌کنند.
- استفاده از روغن‌های طبیعی: ماساژ زانو با روغن‌های گیاهی نظیر روغن زیتون، روغن زنجبیل و روغن کنجد می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. این روغن‌ها خواص ضد التهابی دارند و با ماساژ، جریان خون در ناحیه زانو افزایش می‌یابد.
- گیاهان دارویی: برخی گیاهان دارویی مانند زنجبیل، زردچوبه و کندر خاصیت ضد التهابی دارند و می‌توانند به کاهش درد زانو کمک کنند. استفاده از این گیاهان به صورت دم‌نوش یا در رژیم غذایی می‌تواند مفید باشد.
کلینیک تخصصی ارتوپدی و توانبخشی ایرانیان به شما برای تشخیص و درمان آرتروز زانو و انواع آرتروز ها کمک میکند.
نتیجه‌گیری
درمان آرتروز کشکک زانو به رویکردی چندجانبه نیاز دارد و بسته به شدت علائم، سن بیمار و وضعیت کلی سلامت او، پزشک می‌تواند یک یا چند روش درمانی را توصیه کند. روش‌های غیرجراحی نظیر فیزیوتراپی، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی به کنترل درد و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کنند. در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی، روش‌های جراحی و درمان‌های نوین می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.
انتخاب روش درمانی مناسب برای هر بیمار نیاز به مشاوره با پزشک متخصص دارد تا با توجه به شرایط خاص بیمار، بهترین راهکار ارائه شود.