پرانتزی شدن پا یا ژنو واروم (Genu Varum) یک وضعیت طبیعی در بسیاری از نوزادان و کودکان خردسال است که معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شود. با این حال، والدین می‌توانند با رعایت نکاتی از تشدید این حالت جلوگیری کنند. در این مقاله از کلینیک تخصصی ارتوپدی و توانبخشی ایرانیان، به بررسی علل، روش‌های پیشگیری و راهکارهای اصلاحی برای جلوگیری از پرانتزی شدن پای نوزاد میپردازیم.
۱. پرانتزی شدن پای نوزاد چیست؟
پرانتزی شدن پا زمانی رخ می‌دهد که زانوها هنگام ایستادن یا راه رفتن از یکدیگر فاصله بگیرند و قوس قابل توجهی در استخوان‌های ساق پا دیده شود. این وضعیت در نوزادان تا دو سالگی کاملاً طبیعی است، اما در برخی موارد ممکن است شدیدتر شود و نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد.
۲. علل پرانتزی شدن پای نوزاد
الف) وضعیت طبیعی رشد : بیشتر نوزادان با مقداری انحنا در استخوان‌های پا متولد می‌شوند که به دلیل موقعیت آن‌ها در رحم مادر است. این انحنا معمولاً تا سن دو سالگی کاهش می‌یابد.
ب) کمبود ویتامین D و راشیتیسم : یکی از مهم‌ترین دلایل تشدید پرانتزی شدن پا، کمبود ویتامین D است که منجر به بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) می‌شود. این بیماری باعث ضعف استخوان‌ها و تغییر شکل آن‌ها می‌شود.
ج) استفاده زودهنگام از واکر و جامپر : برخی از والدین به اشتباه تصور می‌کنند که استفاده از واکر به تقویت پاهای نوزاد کمک می‌کند، درحالی‌که این وسایل می‌توانند فشار اضافی بر استخوان‌های نوزاد وارد کنند و منجر به تشدید انحنای پا شوند.
د) اضافه وزن و فشار بیش از حد بر پاها : نوزادانی که اضافه وزن دارند، ممکن است فشار بیشتری بر استخوان‌های در حال رشد خود وارد کنند که می‌تواند باعث بدشکلی‌های استخوانی شود.
هـ) مشکلات ژنتیکی و مادرزادی : برخی نوزادان ممکن است به دلایل ژنتیکی مستعد این مشکل باشند. اگر یکی از والدین در کودکی دچار این وضعیت بوده، احتمال بروز آن در فرزندشان بیشتر است.
۳. راهکارهای پیشگیری از پرانتزی شدن پا
در این بخش از مقاله به بررسی راهکارهای پیشگیری از پرانتزی شدن پا میپردازیم:
الف) تغذیه مناسب و دریافت کافی ویتامین D
۱. شیر مادر: بهترین منبع تغذیه‌ای برای نوزادان است و نیازهای اولیه رشد استخوان‌ها را تأمین می‌کند.
۲. قطره ویتامین D: پزشکان توصیه می‌کنند که از بدو تولد، روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین D به نوزاد داده شود.
۳. مصرف غذاهای غنی از کلسیم: برای نوزادانی که به غذای کمکی رسیده‌اند، مصرف ماست، پنیر و سبزیجات برگ سبز اهمیت زیادی دارد.
ب) جلوگیری از استفاده زودهنگام از واکر
۱. نوزادان باید به صورت طبیعی و با گذر زمان، مهارت راه رفتن را یاد بگیرند.
۲. استفاده از واکر و جامپر فشار زیادی بر زانوها وارد می‌کند و بهتر است تا حد ممکن از آن‌ها استفاده نشود.
ج) کنترل وزن نوزاد
۱. رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از اضافه وزن اهمیت دارد.
۲. تشویق نوزاد به حرکت و بازی‌های مناسب برای تقویت عضلات پاها ضروری است.
د) ماساژ و ورزش‌های مناسب
۱. ماساژ ملایم پاها می‌تواند به بهبود فرم استخوان‌ها کمک کند.
۲. حرکاتی مانند خم و راست کردن پاها در حالت خوابیده باعث تقویت عضلات می‌شود.
۴. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر پرانتزی بودن پاها پس از سن دو سالگی همچنان ادامه داشت یا یکی از موارد زیر مشاهده شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
تشدید انحنای پاها بعد از ۱۸ ماهگی
وجود تفاوت زیاد بین دو پا
احساس درد یا مشکلات حرکتی در کودک
اهمیت نظارت مداوم بر رشد پاهای نوزاد
برای اطمینان از رشد طبیعی پاهای نوزاد، والدین باید به تغییرات تدریجی در فرم پاها توجه داشته باشند. عکس‌برداری‌های دوره‌ای یا بررسی وضعیت پاها هنگام ایستادن و راه رفتن می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی کمک کند. همچنین، مراجعه منظم به پزشک متخصص کودکان یا ارتوپد برای بررسی وضعیت رشد استخوانی و عضلانی کودک توصیه می‌شود.
نقش بازی و فعالیت‌های حرکتی در جلوگیری از پرانتزی شدن پا
تشویق نوزاد به حرکت‌های طبیعی، مانند چهار دست‌وپا رفتن، خزیدن و راه رفتن بدون کمک، به تقویت عضلات پاها کمک می‌کند. بازی‌هایی که باعث تقویت تعادل کودک می‌شوند، مانند ایستادن و نشستن روی یک سطح نرم، می‌توانند به بهبود فرم پاها کمک کنند.
جمع‌بندی
با رعایت نکات گفته‌شده، می‌توان احتمال پرانتزی شدن پا را کاهش داد و از بروز مشکلات طولانی‌مدت جلوگیری کرد. اگر نگرانی خاصی درباره رشد استخوان‌های کودک وجود دارد، مشورت با پزشک بهترین راهکار است. توجه به تغذیه، فعالیت‌های حرکتی، اجتناب از فشار زیاد بر پاها و نظارت بر تغییرات رشدی از مهم‌ترین اقداماتی هستند که والدین می‌توانند برای حفظ سلامت پاهای نوزاد انجام دهند.
پرانتزی شدن پا در نوزادان معمولاً یک روند طبیعی رشد است و نیازی به نگرانی ندارد. با این حال، والدین می‌توانند با تغذیه مناسب، جلوگیری از فشار زیاد بر پاها و انجام حرکات اصلاحی از تشدید این وضعیت جلوگیری کنند.