در دنیای پزشکی، رشته‌های مختلفی وجود دارند که به درمان مشکلات خاص بدن می‌پردازند. یکی از این رشته‌ها، ارتوپدی دست است که به طور ویژه بر روی درمان بیماری‌ها، آسیب‌ها و اختلالات مربوط به دست، مچ دست، انگشت‌ها و ساعد تمرکز دارد. دست‌ها یکی از اجزای حیاتی و پیچیده بدن انسان هستند که عملکرد صحیح آنها برای انجام بسیاری از فعالیت‌های روزانه ضروری است. در این مقاله از ایرانیان به طور مفصل به تخصص ارتوپدی دست، روش‌های درمانی آن، زمان‌های نیاز به مراجعه به این متخصص و سایر جنبه‌های مرتبط با این رشته پرداخته خواهد شد.
ارتوپدی دست: یک تخصص پزشکی پیچیده
ارتوپدی دست یکی از زیرشاخه‌های ارتوپدی است که به طور ویژه به مشکلات دست، مچ دست، انگشت‌ها، آرنج و ساعد می‌پردازد. متخصصان ارتوپدی دست یا جراحان دست، علاوه بر درمان آسیب‌های ناشی از حوادث، به درمان بیماری‌های مادرزادی، عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی و سایر اختلالات این ناحیه از بدن می‌پردازند.
این رشته شامل یک طیف وسیع از مشکلات و اختلالات است که می‌تواند شامل آسیب‌های ورزشی، شکستگی‌ها، آرتروز مفاصل، اختلالات عصبی مانند سندرم تونل کارپال، آسیب‌های رباطی و تاندون‌ها، و سایر بیماری‌های مرتبط با دست و مچ باشد. جراحان دست به وسیله ترکیبی از روش‌های جراحی و غیرجراحی به درمان این مشکلات می‌پردازند.
آناتومی دست و مچ دست
قبل از بررسی روش‌های درمانی ارتوپدی دست، ضروری است که به آناتومی پیچیده دست و مچ دست نگاهی بیاندازیم. دست انسان از 27 استخوان تشکیل شده است که به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود: انگشت‌ها، مچ دست، ساعد و شانه. هرکدام از این استخوان‌ها با مفاصل، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلاتی متصل هستند که هماهنگی بین این اجزا برای انجام حرکات دقیق دست ضروری است.
مچ دست انسان خود شامل 8 استخوان کوچک به نام‌های کارپال است که به طور پیچیده‌ای در کنار هم قرار می‌گیرند تا امکان حرکت دست در جهات مختلف را فراهم کنند. علاوه بر این، اعصاب و رگ‌های خونی از طریق دست و مچ عبور می‌کنند که سلامت و عملکرد این ناحیه را تأثیرگذار می‌سازند.
آسیب‌ها و بیماری‌های شایع در ارتوپدی دست
جراحان ارتوپد دست با انواع مختلفی از آسیب‌ها و بیماری‌ها روبرو هستند که در ادامه به برخی از شایع‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
1. شکستگی‌ها
شکستگی استخوان‌های دست از شایع‌ترین آسیب‌ها در این ناحیه هستند. این شکستگی‌ها می‌توانند ناشی از حوادث مختلف مانند تصادفات، زمین خوردن یا آسیب‌های ورزشی باشند. شکستگی‌ها در هر یک از استخوان‌های دست یا مچ دست ممکن است رخ دهند و بسته به شدت آسیب، نیاز به درمان‌های جراحی یا غیرجراحی دارند.
2. سندرم تونل کارپال
این بیماری به فشردگی عصب میانه (Median Nerve) در ناحیه مچ دست منجر می‌شود. در نتیجه، بیمار ممکن است درد، سوزش، بی‌حسی یا ضعف در انگشت شست و دو انگشت دیگر تجربه کند. این اختلال معمولاً به دلیل استفاده مکرر از دست‌ها و فشار به مچ دست در فعالیت‌هایی مانند تایپ کردن یا کار با ابزارهای دستی به وجود می‌آید.
3. آرتروز مفاصل دست
آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که در مفاصل دست و مچ دست می‌تواند تأثیرگذار باشد. این بیماری باعث تخریب غضروف مفاصل می‌شود و به تدریج منجر به درد و محدودیت حرکت در دست می‌شود. آرتروز دست معمولاً در افراد مسن‌تر مشاهده می‌شود، اما ممکن است در افراد جوان‌تر نیز به دلیل آسیب‌های مکرر یا عوامل ژنتیکی رخ دهد.
4. تاندونیت و آسیب‌های تاندونی
آسیب به تاندون‌ها می‌تواند به علت استفاده بیش از حد از دست یا فشار زیاد بر روی آنها به وجود آید. تاندونیت یکی از شایع‌ترین اختلالات تاندونی است که باعث التهاب و درد در ناحیه دست می‌شود. این بیماری معمولاً در افرادی که حرکات تکراری انجام می‌دهند مانند ورزشکاران و افرادی که در مشاغل دستی کار می‌کنند، شایع است.
5. آسیب‌های رباطی و آسیب‌های ورزشی
در ورزشکاران، آسیب‌های رباطی معمولاً ناشی از حرکات پیچشی یا تصادفی است که ممکن است به ناحیه مچ دست یا انگشت‌ها آسیب برساند. رباط‌ها نقش حیاتی در پایداری مفاصل دارند و آسیب به آنها می‌تواند محدودیت در حرکت و درد شدید ایجاد کند.
روش‌های درمانی ارتوپدی دست
درمان‌های ارتوپدی دست به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: درمان‌های غیرجراحی و درمان‌های جراحی.
1. درمان‌های غیرجراحی
در درمان‌های غیرجراحی، پزشک ارتوپد ممکن است از روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، استفاده از بریس‌ها یا آتل‌ها، تزریقات کورتیکوستروئید و درمان‌های دستی استفاده کند. این روش‌ها معمولاً برای درمان بیماری‌ها یا آسیب‌های خفیف‌تر که به جراحی نیاز ندارند، به کار می‌روند.
2. درمان‌های جراحی
در مواردی که درمان‌های غیرجراحی نتیجه‌بخش نباشند یا آسیب شدیدتر باشد، پزشک ارتوپد ممکن است به جراحی روی آورد. جراحی‌های ارتوپدی دست می‌تواند شامل ترمیم یا تعویض مفاصل آسیب‌دیده، ترمیم تاندون‌ها یا رباط‌های پاره‌شده، بازسازی استخوان‌های شکسته یا انجام عمل‌های تخصصی دیگر باشد. برخی از جراحی‌ها مانند جراحی تعویض مفصل مچ دست یا انگشت‌ها نیاز به دوران نقاهت طولانی و فیزیوتراپی بعد از عمل دارند.
زمان مراجعه به ارتوپد دست
افرادی که مشکلاتی در دست و مچ خود دارند، باید زمانی که درد شدید، کاهش حرکت یا علائم غیرعادی مانند بی‌حسی یا ضعف در انگشتان را تجربه می‌کنند، به ارتوپد دست مراجعه کنند. برخی از علائم هشداردهنده که نیاز به مراجعه به پزشک متخصص دارند، عبارتند از:
درد مداوم یا تشدید شده در دست یا مچ
تورم یا کبودی در ناحیه دست یا مچ
مشکلات حرکتی یا ضعف در دست یا انگشتان
بی‌حسی یا سوزش در انگشتان
آسیب‌های ورزشی یا تصادفات که به مشکل جدی منجر شده‌اند
نتیجه‌گیری
ارتوپدی دست یک رشته تخصصی پزشکی است که به درمان بیماری‌ها و آسیب‌های مربوط به دست، مچ دست و انگشتان می‌پردازد. این تخصص شامل طیف وسیعی از اختلالات از جمله شکستگی‌ها، سندرم تونل کارپال، آرتروز، تاندونیت و آسیب‌های رباطی است. روش‌های درمانی ارتوپدی دست شامل درمان‌های غیرجراحی و جراحی می‌شود و هدف آن بازگرداندن عملکرد طبیعی دست‌ها و کاهش درد و عوارض مرتبط با آسیب‌ها و بیماری‌های دست است. اگرچه برخی از مشکلات دست ممکن است با روش‌های غیرجراحی قابل درمان باشند، در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به جراحی و بازسازی ناحیه آسیب‌دیده باشد.
با توجه به اهمیت عملکرد صحیح دست‌ها در زندگی روزمره، تشخیص سریع و درمان به موقع مشکلات دست، می‌تواند به بازگشت سریع فرد به فعالیت‌های معمول خود کمک کند و از بروز مشکلات بلندمدت جلوگیری کن